نارسایی عروق مغزی یکی از بیماری‌های مرتبط با سیستم گردش خون مغز است که می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر سلامت فرد داشته باشد. این مقاله به بررسی جامع علل، علائم، روش‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی این بیماری می‌پردازد تا اطلاعات مفیدی برای پیشگیری و مدیریت آن در اختیار شما قرار دهد.
نارسایی عروق مغزی چیست؟
طبق گفته clevelandclinic.org تنگی عروق مغزی زمانی رخ می‌دهد که شریانی در مغز به دلیل تجمع پلاک (آترواسکلروز) باریک شده و جریان خون به مغز کاهش می‌یابد. این وضعیت اگر شدید باشد، خطر سکته مغزی را افزایش داده و ممکن است به آسیب یا مرگ مغزی منجر شود.
علائم گرفتگی عروق مغزی
علائم گرفتگی عروق مغزی ممکن است به طور ناگهانی یا به تدریج برای فرد رخ دهد، شناخت زودهنگام علائم این بیماری نقش کلیدی در پیشگیری و درمان به موقع دارد.
- سردرد اولین نشانه‌ای است که با وجود کاهش جریان خون به نواحی مغز، به وجود می‌آید.
- کاهش ناگهانی بینایی در یک یا هر دو چشم، تاری دید یا دوبینی ممکن است به دلیل کاهش خون‌رسانی به بخش‌های مسئول بینایی در مغز اتفاق افتد.
- بی‌حسی در بدن مخصوصا یک سمت بدن، نشانه‌ای از تنگی عروق مغزی می‌باشد، این مورد زنگ خطری برای سکته نیز است.
- مغز مسئول تمامی قسمت‌های بدن است و اگر خون به این عضو از بدن کم‌تر از حد تعیین شده برسد، فرد مشکلاتی در صحبت کردن نیز خواهد داشت.
- ناتوانی در حفظ تعادل، عدم هماهنگی در حرکات یا دشواری در راه رفتن می‌تواند از نشانه‌های اختلال در خون‌رسانی به نواحی حرکتی مغز باشد، که گاهی با سرگیجه همراه است.
- آخرین علائمی که در هنگام گرفتگی عروق مغزی در فرد به وجود می‌آید، تهوع، استفراغ ناگهانی یا تشنج می‌باشد.
علل تنگی عروق مغزی
علل گرفتگی عروق مغزی متنوع است و بر اثر عوامل مختلفی بروز می‌کند. از علل تنگی عروق مغزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
آترواسکلروز (سختی عروق)
شایع‌ترین علت تنگی عروق مربوط به آترواسکلروز می‌شود، این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که تجمع مواردی مثل چربی، کلسترول، کلسیم و سایر مواد در دیواره عروق، پلاک‌های آترواسکلروتیک را تشکیل می‌دهد، این مورد شریان‌ها را تنگ کرده و جریان خون به مغز را کاهش می‌دهد.
لخته‌های خونی
لخته‌های خونی نیز دومین موردی هستند که باعث تنگی عروق مغزی می‌شوند، زمانی که لخته‌هایی در قلب یا عروق بزرگ شکل می‌گیرند، احتمال اینکه به عروق مغزی منتقل شوند، وجود دارد. در ادامه با بزرگ شدن این لخته‌ها شریان به طور کلی مسدود می‌شود و گرفتگی عروق مغزی رخ می‌دهد.
آمبولی
مواد خارجی مانند لخته خون، تکه‌های چربی یا حتی حباب‌های هوا می‌توانند از طریق جریان خون به مغز رسیده و با انسداد عروق، جریان خون را مختل کنند.
اسپاسم عروق
عواملی مانند استرس، تغییرات دمایی و مصرف مواد مخدر باعث اسپاسم عروق می‌شوند، این مورد به طور موقت عروق را تنگ می‌کند و جریان خون را کاهش می‌دهد.
التهاب عروق (واسکولیت)
برخی بیماری‌ها مانند واسکولیت نیز خطر نارسایی عروق مغزی را به دنبال دارند، این بیماری با ایجاد التهاب در دیواره عروق، می‌توانند منجر به تنگی یا انسداد شریان‌های مغزی شوند و عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار دهند.
اختلالات ژنتیکی و ارثی
برخی شرایط ارثی، مانند بیماری‌های مرتبط با متابولیسم چربی یا انعقاد خون و آلزایمر می‌توانند خطر تشکیل پلاک یا لخته را افزایش داده و به انسداد عروق مغزی منجر شوند. در نتیجه اگر به موقع مدیریت و درمان آلزایمر انجام نشود، احتمال گرفتگی عروق مغزی بالا می‌رود.
فشار خون بالا (هیپرتانسیون)
فشار خون کنترل‌نشده به دیواره عروق آسیب می‌رساند و زمینه‌ساز آترواسکلروز یا تنگی عروق می‌شود که خطر مشکلات مغزی را بالا می‌برد.
دیابت
دیابت درمان نشده با وجود آسیب به عروق خونی و سرعت دادن به آترواسکلروز، احتمال نارسایی عروق مغزی را افزایش می‌دهد.
کلسترول بالا
سطوح بالای کلسترول LDL در خون، پلاک‌های چربی را در عروق ایجاد کرده و خطر تنگی یا انسداد عروق مغزی را تشدید می‌کند.
سیگار کشیدن و مصرف الکل
سیگار و الکل همواره برای سلامتی مضر بوده‌اند، این دو گزینه به دیواره عروق آسیب می‌زنند و با گذشت زمان باعث انسداد عروق مغزی می‌شوند.
[مطالعه بیشتر: درمان بیماری پارکینسون]نحوه تشخیص نارسایی عروق مغزی
روش‌های بسیاری برای تشخیص گرفتگی عروق مغزی وجود دارد و پزشک با کمک هر یک از این روش‌ها می‌تواند نارسایی عروق مغزی را تشخیص دهد.
- معاینه بالینی: متخصص مربوطه در اولین قدم به معاینه بالینی فرد می‌پردازد، در این معاینه عواملی مانند فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا و سابقه خانوادگی بیماری‌های عروقی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- سی‌تی‌اسکن: سی تی‌اسکن گزینه‌ای برای تشخیص نارسایی عروق مغزی می‌باشد.
- ام‌آرآی: ام‌آرآی با دقت بالا، جزئیات عروق و بافت‌های مغزی را بررسی می‌کند. این روش قادر به شناسایی پلاک‌های آترواسکلروتیک، تنگی‌های کوچک و ناهنجاری‌های ظریف عروقی است.
- اکوکاردیوگرافی: در صورت مشکوک بودن به منشأ قلبی لخته‌ها، اکوکاردیوگرافی قلب انجام می‌شود تا وجود لخته‌های خونی یا اختلالات ساختاری قلب، مانند فیبریلاسیون دهلیزی که می‌توانند به آمبولی مغزی منجر شوند، شناسایی شود.
- تست‌های شناختی و عصبی: همانطور که گفته شد یکی از علائم تنگی عروق مغزی مشکلات حافظه می‌باشد، به همین دلیل با انجام تست‌های شناختی و عصبی برای بررسی حافظه، تمرکز، مهارت‌های حرکتی و هماهنگی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
روش‌های درمانی گرفتگی عروق مغزی
درمان تنگی عروق مغزی برای همه‌ی افراد یکسان نیست و انتخاب راه درمانی به شدت وضعیت بستگی دارد. این درمان‌ها در سراسر دنیا انجام می‌شود و برای اینکه بتوانید راه درمانی مناسب خودتان را انتخاب کنید، کافی است تا با مشاورین ما در تماس باشید.
درمان دارویی
درمان دارویی اولین راه درمانی است که اکثر پزشک‌ها به آن توصیه می‌کنند، به همین منظور از داروهای ضد لخته به منظور پیشگیری از تشکیل لخته‌های جدید استفاده می‌شود. همچنین براساس شرایط فردی داروهای ضد پلاکتی، کاهش دهنده فشار خون و کلسترول نیز ممکن است برای فرد تجویز شود.
جراحی
- یکی از روش‌های باز کردن عروق مسدود شده و بهبود جریان خون، آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری می‌باشد. بدین منظور بالونی به محل مسدود شده هدایت می‌شود و شریان باز می‌شود، سپس استنتی فلزی در محل قرار می‌گیرد تا عروق بسته نشود.
- بعضی مواقع نیز جراحی برای از بین بردن پلاک‌های آترواسکلروتیک از دیواره عروق انجام می‌گردد تا خون بهتر به عروق مغزی برسد.
- در صورتی که درمان‌های ذکر شده برای بیمار جوابگو نباشد، پزشک از جراحی پیشرفته‌تری برای از بین بردن نارسایی عروق مغزی استفاده می‌کند.
پیشگیری از تنگی عروق مغزی
تنگی عروق مغزی می‌تواند خطراتی جدی برای سلامت مغز به همراه داشته باشد، اما با اقدامات پیشگیرانه می‌توان این خطر را به حداقل رساند.
- رژیم غذایی منظمی برای خودتان داشته باشید، همواره غذاهای کم‌چرب و کم‌نمک را در لیست غذایی خود داشته باشید.
- روزانه نیم تا یک ساعت وقت خود را برای ورزش اختصاص دهید، ورزش عامل اصلی بهبود سلامت عروق می‌باشد.
- سیگار و الکل را ترک کنید و آزمایش‌های دوره‌ای برای ارزیابی سلامتی‌تان انجام دهید.
سخن پایانی
تنگی عروق مغزی می‌تواند چالش‌های جدی برای سلامت به همراه داشته باشد. تشخیص به موقع با معاینات پزشکی و تصویربرداری، همراه با کنترل عوامل خطر و اصلاح سبک زندگی، نقش مهمی در مدیریت این بیماری دارد. مشاوره منظم با متخصص و توجه به علائم اولیه می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از عوارض کمک کند.
سوالات متداول
چه کسانی بیشتر در معرض نارسایی عروق مغزی هستند؟
افراد بالای ۵۵ سال، کسانی با سابقه خانوادگی بیماری‌های عروقی و افراد با فشار خون بالا در معرض خطر بیشتری هستند. همچنین سبک زندگی ناسالم مانند سیگار کشیدن نیز خطر را افزایش می‌دهد.
تفاوت نارسایی عروق مغزی با سکته مغزی چیست؟
کاهش جریان خون باعث نارسایی عروق مغزی می‌شود، در حالی که سکته انسداد یا پارگی کامل عروق است.
چگونه نارسایی عروق مغزی تشخیص داده می‌شود؟
از طریق معاینه عصبی، تصویربرداری (سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی) و آزمایش خون تشخیص داده می‌شود. این روش‌ها به شناسایی انسداد و ارزیابی آسیب‌های مغزی کمک می‌کنند.
منابع: