چه کسانی می‌توانند سلول‌های بنیادی اهدا کنند؟

سلول‌های بنیادی، به عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای پزشکی مدرن، نقش حیاتی در درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها ایفا می‌کنند. این سلول‌ها که توانایی تمایز به انواع مختلف سلول‌های بدن را دارند، می‌توانند برای ترمیم بافت‌ها و اعضای آسیب‌دیده مورد استفاده قرار گیرند. اهدای سلول‌ های بنیادی فرایندی حیاتی است که بقای بسیاری از بیماران را تضمین می‌کند. اما سؤال اساسی این است که چه افرادی واجد شرایط اهدای این سلول‌ها هستند؟ در این مقاله، به بررسی منابع مختلف سلول‌های بنیادی و گروه‌های اهداکننده بالقوه خواهیم پرداخت.

حداقل و حداکثر سن برای اهدای سلول‌های بنیادی

بنابر کاربرد سلول های بنیادی در حال حاضر می‌توان به سه طریق مغز استخوان، خون بند ناف و خون محیطی می‌توان سلول بنیادی را اهدا کرد. هر کدام از این سلول‌ها شرایط سنی مختص خود را دارند و بنابر این مورد باید برای اهدای سلول های بنیادی اقدام کرد.

طبق گفته سایت giftoflife برای خون بند ناف سن مادر در زمان حاملگی باید ۱۸ سال به بالا باشد. برای مغز استخوان و خون محیطی نیز باید سن ۱۸ تا ۳۵ سال باشد. این در حالی است که در برخی شرایط مانند شرایط بیمار و اهدا کننده می‌توان محدوده را ۱۸ تا ۴۰ سال تغییر داد.

کدام نوع از سلول‌های بنیادی را بیشتر اهدا می‌کنند؟

با وجود این سه نوع سلول بنیادی برای اهدا، سوالی که برای برخی از افراد رخ می‌دهد این است که پیوند و اهدای کدام نوع بیشتر در جامعه پزشکی رخ می‌دهد؟ طبق تحقیقاتی که در بیشتر منابع رخ داده‌، سلول‌های بنیادی خون‌ساز به عنوان گزینه مطلوب‌تری پیشنهاد شده‌است. (hee-MA-toh-poy-EH-tik stem sel) یک سلول نابالغ است که می‌تواند به انواع سلول‌های خونی از جمله گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها تبدیل شود. سلول‌های بنیادی خونساز در خون محیطی و مغز استخوان یافت می‌شوند.

سایت sciencedirect می‌گوید که سلول‌های بنیادی خون محیطی به دلیل بازیابی سریع‌تر نوتروفیل‌ها و پلاکت‌ها و بازسازی سریع‌تر سیستم ایمنی، تا حد زیادی جایگزین مغز استخوان به عنوان منبع سلول‌ها در پیوند اتولوگ شده‌اند.

مزایای اهدای سلول‌های بنیادی

با وجود اطلاعاتی که از سلول های بنیادی و درمان بیماری ها به دست آمده، این دسته از سلول‌ها توانایی منحصر به فرد خود را در درمان بسیاری از بیماری های مختلف ثابت کرده‌اند. این سلول‌ها با قابلیت تمایز به انواع سلول‌های بدن می‌توانند نقش حیاتی در بازسازی و ترمیم بافت‌های آسیب دیده ایفا کنند. شرایط اهدای سلول های بنیادی به افراد نیازمند، فرصتی برای نجات زندگی و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها فراهم آورده‌است.

سایت my.clevelandclinic معتقد به این است که اهدای سلول های بنیادی خون از یک اهدا کننده سالم جایگزین سلول‌های بنیادی ناسالم بیمار گیرنده می‌شود تا به بهبود و تقویت مجدد خون و سیستم ایمنی بدن او کمک کند.

آمادگی قبل از اهدای سلول‌های بنیادی

قبل از انجام هر گونه عملیاتی بر روی سلول‌های بنیادی نظیر روش استخراج سلول بنیادی یا اهدای آن باید اقدامات قبل از این کارها را فراهم کرد. اهدای سلول‌های بنیادی خون‌ساز یکی از مهم‌ترین روش‌های درمانی برای بیماران مبتلا به انواع سرطان‌های خونی، اختلالات مغز استخوان و برخی بیماری‌های ژنتیکی است.

این روش درمانی نیازمند همکاری و مشارکت آگاهانه اهداکنندگان سالم است. اما قبل از اطلاع از نحوه اهدای سلول‌های بنیادی، اهداکنندگان باید مراحل آمادگی مهمی را طی کنند تا اطمینان حاصل شود که این فرآیند برای آن‌ها و گیرندگان سلول‌ها بی‌خطر و موفقیت‌آمیز است. از طرفی اگر شرایط پزشکی قبل از اهدا به خوبی مدیریت شود، منجر به افزایش تعداد سلول‌های بنیادی، کاهش عوارض جانبی و اطمینان از سلامت اهدا کننده می‌شود. از این سری از اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. تغذیه: مهم‌ترین عامل در شرایط اهدای سلول های بنیادی، تغذیه می‌باشد. به همین دلیل مصرف غذاهای غنی از پروتئین، آهن و انواع ویتامین اهمیت بسیاری دارد. این مواد مغذی به تولید سلول‌های خونی جدید بسیار کمک می‌کند. از طرفی مصرف غذاهای چرب و سرخ شده را از برنامه غذایی خود حذف کنید.
2. نوشیدن آب کافی: هیدراته ماندن بدن برای تولید سلول‌های خونی ضروری است.
3. استراحت کافی: شب قبل از اهدا خواب کافی داشته باشید تا بدن شما انرژی کافی برای فرایند اهدا را داشته باشد. همچنین از انجام فعالیت‌های سنگین و ورزش‌های شدید خودداری کنید.
4. آزمایشات: قبل از اهدای سلول های بنیادی، باید خون شما را از نظر عفونت‌هایی از جمله هپاتیت، سیفلیس، ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی (HTLV) و ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) آزمایش کنیم.

در مرحله بعدی آزمایش برای تعیین نوع آنتی ژن لکوسیت انسانی (HLA) انجام می‌شود. HLA ها پروتئین‌هایی هستند که در اکثر سلول‌های بدن شما یافت می‌شوند. این آزمایش به تطابق اهداکنندگان و گیرندگان کمک می‌کند. تطابق نزدیک شانس موفقیت پیوند را افزایش می‌دهد. اهداکنندگانی که با فردی که نیاز به پیوند سلول‌های بنیادی خون دارد، مطابقت داده می‌شوند تا مطمئن شوند که بیماری‌های ژنتیکی یا عفونی ندارند. این آزمایش کمک می‌کند تا اطمینان حاصل شود که اهدا برای اهدا کننده و گیرنده ایمن خواهد بود.

مراحل اهدای سلول‌های بنیادی

بعد از انجام اقدامات لازم قبل از اهدای سلول های بنیادی به سراغ مراحل اهدا می‌رویم که برای پاسخ به این سوال که چگونه سلول بنیادی اهدا کنیم؟ به موارد زیر دقت کنید.

طبق تحقیقاتی که در سایت mayoclinic رخ داده، در طول اهدا، خون معمولاً از طریق یک لوله (کاتتر) در ورید بازو گرفته می‌شود. خون از طریق دستگاهی عبور می‌کند که سلول‌های بنیادی را خارج می‌کند. سپس خون به اهدا کننده بازگردانده می‌شود. این فرآیند آفرزیس نام دارد و این یک روش سرپایی است که معمولاً بین 4 تا 6 ساعت طول می‌کشد. برخی از اهداکنندگان بسته به تعداد سلول‌های بنیادی خون مورد نیاز، به جلسات آفرزیس متعدد نیاز دارند.

تاثیر گروه خونی در اهدای سلول‌های بنیادی

برای پیوند سلول‌های بنیادی خونساز آلوژنیک (alloHSCT) نیازی به سازگاری تطبیق سلول‌های بنیادی اهداکننده و گیرنده ABO و Rh نیست. اگرچه ناسازگاری ABO به عنوان یک منع مصرف در alloHSCT در نظر گرفته نمی‌شود ولی محققان هنوز به دنبال نتایج قطعی‌تر هستند.

مراقبت‌های پس از اهدای سلول‌های بنیادی

با توجه به اهمیت اهدای سلول های بنیادی خون ساز، مراقبت‌های پس از اهدا نیز بسیار حائز اهمیت هستند. چرا که سلامت فرد اهدا کننده به این موارد بستگی دارد و باید به خوبی رعایت شوند. به همین دلیل از این نکات مراقبتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. در ابتدا مواردی همچون فشار خون، ضربان قلب، تنفس و دما به طور مکرر کنترل می‌شوند.
2. در برخی موارد برای جبران کاهش حجم خونی ناشی از اهدا، امکان تجویز مایعات داخل وریدی وجود دارد و تزریق گلبول قرمز یا پلاکت نیز انجام می‌شود.
3. غذاهای سرشار از فیبر را برای حمایت از سلامت روده خود انتخاب کنید. فست فود و غذاهای فرآوری شده با چربی و شکر را برنامه خود حذف کنید. از گوشت فرآوری شده اجتناب کنید و گوشت قرمز را محدود کنید.
4. طی چند روز اولیه، آزمایشات خونی متعددی برای بررسی وضعیت خونی و عملکرد ارگان‌ها انجام می‌شود. این آزمایشات شامل شمارش سلول‌های خونی، میزان هموگلوبین و هماتوکریت، عملکرد کبد و کلیه است.

سخن آخر

در مجموع، اهدای سلول ‌های بنیادی در درمان بسیاری از بیماری‌های صعب‌العلاج نقش حیاتی دارد. این سلول‌ها می‌توانند از منابع متنوعی همچون مغز استخوان، خون محیطی و خون بند ناف به دست آیند. بزرگسالان سالم، والدین نوزادان در هنگام تولد و افراد داوطلب، سه گروه اصلی اهداکنندگان سلول‌های بنیادی هستند. هر یک از این گروه‌ها بر اساس ویژگی‌های خاص خود، امکان اهدای نوع خاصی از سلول‌های بنیادی را دارند. با اشاعه فرهنگ اهدا و آگاه‌سازی عموم مردم در این زمینه، می‌توان به افزایش تعداد اهداکنندگان سلول‌های بنیادی امیدوار بود. این امر به نوبه خود به بهبود فرصت‌های درمانی برای بیماران مبتلا به انواع مختلف بیماری‌های مختلف خواهد انجامید.

منبع

منبع